P/E là gì？Chỉ số P/E như thế nào là tốt và cách sử dụng chỉ số P/E

Nếu quan tâm và mong muốn tham gia đầu tư cổ phiếu/chứng khoán, một trong những kiến thức bạn cần học là “quyền lực” của chỉ số P/E. 

Trong bài viết này, mình sẽ giới thiệu chi tiết: 

● Chỉ số P/E là gì?

● Các yếu tố tác động chặt chẽ đến chỉ số P/E

● Chỉ số P/E như thế nào là tốt?

● Cách định giá cổ phiếu theo phương pháp P/E?

Ngoài ra, mình cũng sẽ hướng dẫn bạn cách giao dịch cổ phiếu với chỉ số P/E chi tiết, để bạn có thể nhanh chóng hoàn chỉnh kiến thức và kinh nghiệm để tham gia thị trường. 

Price to Earning Ratio (Chỉ số P/E) thường được biết đến là một trong những chỉ số tài chính quan trọng dùng để định giá và đánh giá tiềm năng (mang tính tương đối) của cổ phiếu. 

Chỉ số này thường được gọi là chỉ số giá trên thu nhập, hoặc đôi khi còn được gọi là bội số thu nhập/ bội số giá. Ngoài ra, đây cũng là công cụ để giúp bạn định giá các chỉ số chứng khoán, chẳng hạn như SPX500, NAS100…

Chỉ số P/E đo lường mối quan hệ giữa giá thị trường và thu nhập của 1 cổ phiếu, hay nói cách khác, nó cho thấy, nhà đầu tư sẵn sàng chi trả mức giá bao nhiêu cho 1 cổ phiếu nhất định dựa trên mức thu nhập của cổ phiếu đấy. 

Ví dụ: Chỉ số P/E của cổ phiếu Alibaba vào tháng 12/2020 là 37.57, nghĩa là nhà đầu tư sẵn sàng chi trả 37,57$ để đổi lấy mức thu nhập 1$ từ việc đầu tư cổ phiếu Alibaba.

Chỉ số P/E được ưa chuộng và được nhiều nhà đầu tư biết đến bởi “cha đẻ của quan điểm đầu tư giá trị” – Benjamin Graham. Ông cho rằng chỉ số này là một trong những cách nhanh nhất và dễ nhất để định giá giá trị của một cổ phiếu đang lưu hành. 

Theo ông, một trong những tiêu chí để chọn lọc cổ phiếu là P/E của cổ phiếu phải <= 40% P/E của thị trường.

Hệ số P/E thường được công bố trên các trang thông tin tài chính chứng khoán, hoặc các kênh thông tin đại chúng của công ty. Tuy nhiên, để hiểu rõ về chỉ số P/E, bạn có thể tham khảo cách tính P/E trong phần này. 

Để tính chỉ số P/E của 1 cổ phiếu bất kỳ, trước tiên, bạn cần tìm kiếm thông tin về giá – Price và thu nhập ròng (lợi nhuận ròng hoặc thu nhập) của mỗi cổ phiếu – Earn per Share. Trong đó: 

• Price: Giá thị trường hiện tại của cổ phiếu. • EPS = (Lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp – Cổ tức ưu đãi)/Số lượng cổ phiếu trên thị trường

Thu nhập thường được tính theo nhiều quan điểm khác nhau để cho ra các P/E khác nhau, phổ biến là:

Chỉ số P/E quá khứ	Dựa trên thu nhập trong báo cáo tài chính gần nhất của cổ phiếu. Chỉ số này thường được công bố trên báo chí.
Chỉ số P/E dự phóng	Thường được dùng trong các báo cáo thu nhập của công ty, dựa trên dự đoán tốt nhất của công ty về mức thu nhập tiềm năng trong tương lai.

Ngoài ra, nếu để định giá chỉ số chứng khoán, các nhà phân tích cũng sẽ quan tâm đến các xu hướng định giá dài hạn từ các chỉ số P/E 10 hoặc P/E 30 (Bội số thu nhập 10 hoặc 30 năm qua). 

Ví dụ: Theo các chuyên gia phân tích, chỉ số P/E trung bình dài hạn của S&P500 là khoảng 15 lần. Hiện tại, chỉ số này ở mức 37, trước đó, chỉ số này đã đạt mức thấp kỷ lục là 5,31 vào năm 1917, mức cao kỷ lục là hơn 123 vào năm 2009. Khi xem xét đầu tư, các nhà đầu tư sẽ có thể xem xét khía cạnh chỉ số P/E trung bình để làm thước đo dài hạn, bù đắp cho những thay đổi trong chu kỳ kinh doanh. 

 

(Lịch sử P/E của SPX500. Nguồn: multpl.com)

Mục đích sử dụng phổ biến nhất của tỷ lệ P/E là để đánh giá giá trị của một cổ phiếu hoặc chỉ số. Thông thường, tỷ lệ này càng cao, cổ phiếu/chỉ số càng đắt so với thu nhập của nó. Ngược lại, tỷ lệ này càng thấp, cổ phiếu/chỉ số càng rẻ.

Vậy điều này có đồng nghĩa với việc mua cổ phiếu của các công ty có P/E thấp hơn sẽ tốt hơn? Một số nhà đầu tư cho rằng P/E thấp hơn nghĩa là bạn sẽ chỉ trả ít hơn cho mỗi đơn vị thu nhập mà bạn nhận được, hay nói cách khác, giá của cổ phiếu đó đang thấp và hấp dẫn hơn. Quan điểm này mang tính phiến diện và không đáng tin cậy. 

Theo mình, để đánh giá chỉ số P/E như thế nào là tốt, bạn nên xem xét thêm 3 yếu tố chính, bao gồm: 

3.1.Tình hình kinh doanh và tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp: 

Khi xem xét P/E của một cổ phiếu (tức mức đắt/rẻ của một cổ phiếu), bạn phải cân nhắc đến tốc độ tăng trưởng quá khứ và tương lai của cổ phiếu đó. Thông thường, một nhà đầu tư sẽ ưa thích các công ty có tốc độ tăng trưởng tốt liên tục và tình hình kinh doanh ổn định so với thị trường. 

Ví dụ: Nếu một cổ phiếu có P/E quá cao so với thị trường, nhưng nếu bạn nhận thấy tình hình kinh doanh nội tại của doanh nghiệp tốt so với mặt bằng chung (hoặc tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp luôn ở mức cao), điều này chứng tỏ nhà đầu tư sẵn sàng chi trả giá cao hơn để đổi lại kỳ vọng lợi nhuận cao hơn trong tương lai. 

Vì thế trước khi chú ý đến chỉ số P/E, việc đánh giá ngành và tình hình công ty bạn đang quan tâm là rất quan trọng.

3.2.Yếu tố ngành: 

P/E chỉ thực sự hữu dụng khi so sánh các công ty trong cùng lĩnh vực/ngành nghề. Ví dụ, P/E của các doanh nghiệp ngành công nghệ thường cao, vì thường có nhiều đổi mới và tốc độ tăng trưởng lợi nhuận đột phá. 

Ngược lại, P/E của ngành thủy sản thấp, vì ngành này có biên lợi nhuận thấp do phụ thuộc nhiều vào chi phí nguyên vật liệu đầu vào.

3.3.Chu kỳ kinh doanh:

Khi xem xét P/E, bạn cần cân nhắc về chu kỳ kinh doanh của cổ phiếu đó. Một doanh nghiệp đang trong giai đoạn đỉnh của chu kỳ kinh doanh, biên lợi nhuận cao sẽ khiến P/E thấp. Trong khi đó, nếu doanh nghiệp đang ở giai đoạn đáy của chu kỳ kinh doanh, P/E sẽ cao.

 

Ví dụ: Chỉ số P/E cao/thấp thường sẽ mang các ý nghĩa như sau:

Chỉ số P/E cao	Chỉ số P/E thấp
• Cổ phiếu đang bị định giá quá cao. • Nhà đầu tư đánh giá triển vọng doanh nghiệp trong tương lai rất tốt. • Lợi nhuận của công ty thấp. • Công ty ở vùng đáy chu kỳ kinh doanh.	• Giá thị trường của cổ phiếu đang ở mức thấp. • Lợi nhuận mỗi cổ phần (EPS) đang ở mức cao so với giá thị trường của cổ phiếu. • Doanh nghiệp có thể đang gặp vấn đề về dòng tiền, có thể có nguy cơ phá sản… • Doanh nghiệp có lợi nhuận đột biến do bán tài sản, hoặc công ty đang ở đỉnh của chu kỳ kinh doanh

Chỉ số P/E là một trong những công cụ quan trọng trong việc định giá cổ phiếu/chứng khoán, nhằm xác định giá trị hợp lý của 1 cổ phiếu nhất định. Vậy, công thức định giá cổ phiếu theo phương pháp P/E là gì?

P = EPS * (P/E)ngành

Trong đó:  

• P: Giá trị hợp lý của cổ phiếu

• EPS: Thu nhập mỗi cổ phần. EPS có thể dễ dàng tính toán bằng cách lấy Lợi nhuận ròng trừ đi tiền chia cổ phần ưu đãi, sau đó chia cho số cổ phiếu đang lưu hành của doanh nghiệp. EPS cũng được công bố rộng rãi trên các chuyên trang tài chính, hoặc báo cáo tài chính của công ty. 

• (P/E)ngành: Chỉ số Giá/Thu nhập bình quân của ngành. Chỉ số P/E bình quân của ngành được cung cấp trên các chuyên trang tài chính, hoặc bạn có thể tính thủ công theo mục đích của bạn bằng cách chọn ra các doanh nghiệp có cùng quy mô, cơ cấu rủi ro, tỷ suất lợi nhuận với cổ phiếu cần tính toán, sau đó tính P/E bình quân của các doanh nghiệp này theo trọng số là mức vốn hóa thị trường của mỗi doanh nghiệp. 

Đánh giá công thức định giá cổ phiếu theo phương pháp P/E

Ưu điểm: 

• Công thức đơn giản, dễ tính toán.

Nhược điểm: 

• Cần chọn được P/E ngành hoặc danh mục các doanh nghiệp cùng ngành có mức độ tương đồng nhất định với doanh nghiệp đang muốn định giá. 

• Công thức phụ thuộc vào P (Giá thị trường). Nếu cổ phiếu bị đầu cơ, hoặc rơi vào biến động mạnh do khủng hoảng kinh tế… thì chỉ cố P/E sẽ bị sai lệch, ảnh hưởng đến việc định giá. 

Trong phần này, mình sẽ hướng dẫn các bạn mới tham gia thị trường cách giao dịch cổ phiếu với chỉ số P/E. Trong phần này, mình sẽ lấy ví dụ trường hợp về chỉ số P/E của cổ phiếu Facebook – một trong những cổ phiếu Mỹ được yêu thích nhất thời gian qua. 

Bước 1: Đánh giá tiềm năng của cổ phiếu dựa trên P/E

Đầu tiên, bạn có thể tìm thông tin về P/E của cổ phiếu Facebook trên các website chuyên về tài chính. Sau đó, tiến hành so sánh P/E của cổ phiếu so với chị trường chung và với các công ty cùng ngành để có cái nhìn tổng quan. 

 

(Chỉ số P/E của Facebook. Nguồn: simplywall.st)

Trong ví dụ về số liệu P/E của Facebook vào tháng 8/2020 là 36.9. Trong khi đó, tại thị trường Mỹ, khoảng 1 nửa các công ty có P/E dưới 19, thậm chí P/E dưới 10 lần được đánh giá là khá phổ biến. 

Với mức P/E hoạt động tốt hơn nhiều so với thị trường, điều này đưa đến tín hiệu gì? Trước tiên, hãy dựa vào các thông tin khác: 

•Về số liệu lịch sử: Năm 2019, Facebook đã tăng thu nhập trên mỗi cổ phiếu là 39%. Tổng thu nhập EPS trong 3 năm qua đã đạt 81%, cho thấy kết quả hoạt động mạnh mẽ của Facebook.

•Về triển vọng: Các nhà phân tích dự kiến công ty sẽ tạo ra mức tăng trưởng 18% mỗi năm trong tương lai. 

Như vậy, chúng ta có thể thấy tại sao Facebook lại giao dịch ở mức P/E cao như vậy so với thị trường. Có vẻ như hầu hết các nhà đầu tư đang mong đợi sự tăng trưởng mạnh mẽ trong tương lai và dự báo tích cực về tăng trưởng thu nhập khi đầu tư vào cổ phiếu Facebook trong trung hạn, và do đó sẵn sàng trả nhiều hơn cho cổ phiếu phiếu này. 

Từ đó, có thể thấy việc giao dịch cổ phiếu Facebook đang là món đầu tư hấp dẫn cho các nhà đầu tư tham gia thị trường. 

Bước 2: Tham gia giao dịch cổ phiếu Facebook trên các sàn quốc tế online

Lưu ý: Hiện tại pháp luật Việt Nam không cho phép nhà đầu tư nhỏ lẻ đầu tư mua bán, sở hữu cổ phiếu nước ngoài như cổ phiếu Mỹ. 

Do đó, để đầu tư vào cổ phiếu tiềm năng như Facebook, cách duy nhất nhà đầu tư Việt Nam có thể làm là đầu tư ký quỹ thông qua hợp đồng phái sinh CFD trên các sàn giao dịch quốc tế online. Giao dịch ký quỹ phái sinh cho phép hoạt động mua bán kiếm lời dựa trên biến động giá cổ phiếu nhưng không cần trực tiếp sở hữu cổ phiếu ấy.

Bước 3: Đặt lệnh mua bán cổ phiếu Facebook

Để đặt lệnh mua/bán chứng khoán trên Mitrade, bạn có thể thực hiện thao tác nhanh chóng trên ứng dụng điện thoại hoặc máy tính. Cơ chế đặt lệnh như sau: 

>>>Nếu dự báo giá cổ phiếu Facebook tăng, hãy đặt lệnh MUA, hưởng lợi từ việc mua thấp bán cao. 

>>>Nếu dự báo giá cổ phiếu Facebook giảm, hãy đặt lệnh BÁN KHỐNG. 

Ví dụ cụ thể về giao dịch ký quỹ cổ phiếu Facebook trên sàn Mitrade. 

Vốn đầu tư = Giá trị 1 lô cổ phiếu Facebook * Số lô muốn giao dịch * Tỷ lệ đòn bẩy  Kết quả = Chênh lệch giá cổ phiếu * Số lô muốn giao dịch

	Vị thế mua	Vị thế bán
Giá Facebook hiện tại	274,70$
Quy mô giao dịch tối thiểu	2
Mở vị thế	Mua 2 lô	Bán 2 lô
Đòn bẩy	1:10	1:10
Vốn đầu tư ban đầu	274,70$* 2 * (1/10) =54,94$	274,70$* 2 * (1/10) =54,94$
Giá thay đổi	Giá tăng lên 276,72$	Giá giảm xuống 272,00$
Lãi/Lỗ	(276,72$-274,70$) * 2 =4,04$	(274,70$ – 272,00$) * 2 = 5,4$
Tỷ suất lợi nhuận	4,04/54,94=7,35%	5,4$/54,94=9,83%

Ví dụ giá cổ phiếu Facebook trên sàn Mitrade hiện tại 274,70$ 

Để đánh giá toàn diện về chỉ số P/E, điều quan trọng là bạn cần phải hiểu lý do đằng sau mỗi thay đổi của chỉ số P/E. Dưới đây là các yếu tố có thể tác động đến chỉ số P/E: 

 

❶ Thu nhập và giá

Thu nhập mỗi cổ phiếu và giá chứng khoán rõ ràng là các yếu tố đầu tiên sẽ tác động đến thay đổi của chỉ số P/E. Giá cao, thu nhập thấp sẽ khiến P/E tăng cao và ngược lại, giá thấp, thu nhập cao sẽ làm P/E giảm. 

❷ Điều kiện kinh tế

Các điều kiện kinh tế ảnh hưởng đến tỷ lệ PE vì chúng ảnh hưởng đến thu nhập doanh nghiệp và thị trường tài chính. Sự kết hợp giữa tăng trưởng kinh tế và lạm phát thấp có thể làm tăng tỷ lệ PE khi dòng tiền tăng cường chảy vào chứng khoán với dự đoán thu nhập và cổ tức tăng trưởng mạnh mẽ. 

Ngược lại, lãi suất tăng, tỷ lệ thất nghiệp cao và mức chi tiêu tiêu dùng thấp thường dẫn đến doanh số giảm, chi phí hoạt động cao hơn và thu nhập giảm. Những yếu tố này sẽ làm giảm nhu cầu của nhà đầu tư đối với cổ phiếu, điều này có thể làm giảm tỷ lệ PE trên một số công ty và ngành.

❸ Chính sách cổ tức

Việc chi trả cổ tức không làm tăng thu nhập, nhưng nhiều nhà đầu tư sẵn sàng trả giá cao hơn cho cổ phiếu để nhận cổ tức thường xuyên, đặc biệt là trong điều kiện lãi suất cơ bản thấp. Do đó, chỉ số P/E sẽ cao hơn đối với các công ty có chính sách cổ tức tốt hơn.

❹Tiềm năng phát triển của công ty

Nhiều nhà đầu tư sẵn sàng mua cổ phiếu với giá cao khi kỳ vọng thu được lợi nhuận từ các khoản đầu tư hoặc kế hoạch tăng trưởng của công ty trong tương lai như: sự phát triển sản phẩm mới, kế hoạch mở rộng thị trường địa lý, kế hoạch kiểm soát chi phí… 

Ví dụ: Các công ty thiết lập xu hướng mới hoặc phát triển các giải pháp năng suất sáng tạo có thể có tỷ lệ PE cao. 

❺ Nợ của Công ty

Khi một công ty gia tăng các khoản nợ có thể khiến tỷ lệ P/E của cổ phiếu giảm xuống. Lý do là nhà đầu tư lo ngại chi phí nợ cao hơn sẽ tác động tiêu cực đến thu nhập tương lai của công ty, khiến giá cổ phiếu giảm. 

Một trong những thành tố quan trọng trong chỉ số P/E là EPS. Trong phần này, mình sẽ chỉ rõ ý nghĩa của chỉ số EPS trong việc xác định giá trị của một cổ phiếu. 

EPS tức Earnings per share là lợi nhuận (thu nhập) trên mỗi cổ phiếu..  EPS chia làm 2 loại, bao gồm EPS cơ bản (Basic EPS) và EPS pha loãng (Diluted EPS), có công thức tính khác nhau:

EPS cơ bản:

EPS pha loãng:

Một doanh nghiệp có EPS tăng ổn định trong vòng nhiều năm thì được đánh giá là một doanh nghiệp có nền tảng tốt. 

Chỉ số tăng trưởng  EPS sẽ giúp bạn dễ dàng so sánh lợi nhuận mà bạn thực sự kiếm được từ hoạt động đầu tư cổ phiếu với các khoản đầu tư khác, ví dụ như tín phiếu kho bạc, trái phiếu và chứng chỉ tiền gửi và bất động sản. 

Theo đó, bạn có thể so sánh tỷ lệ tăng trưởng EPS với lãi suất của các khoản đầu tư vừa kể trên để xem đầu tư vào kênh nào hiệu quả hơn. 

Ngoài P/E và EPS, còn rất nhiều yếu tố khác có thể tác động đến giá cổ phiếu. Theo mình, cách nhanh chóng để bạn học hỏi kiến thức là tích lũy kinh nghiệm đó là thực hành qua tài khoản vốn ảo.